Rodzaje psychoterapii – cz. 1

Kiedy decydujesz się na udział w psychoterapii, warto rozważyć jaki jej rodzaj będzie dla Ciebie odpowiedni, dopasowany do Twoich potrzeb.

Szkolenia psychoterapeutów w konkretnym nurcie trwają kilka lat. Potem psychoterapeuci prowadzą praktykę w tych właśnie nurtach. Często nie poprzestają oni na jednym rodzaju terapii, ale kształcą się na różnych dodatkowych szkoleniach, aby poznawać inne rodzaje psychoterapii, techniki w nich stosowane i poszerzać swój warsztat. A wszystko po to, aby jak najlepiej pomagać swoim klientom. Istnieją także szkoły psychoterapii integratywnej, która łączy teorię i narzędzia z różnych nurtów w trakcie szkolenia specjalistów.

Dziś przedstawiam Ci garść informacji dotyczących psychoterapii behawioralnej, poznawczo-behawioralnej, racjonalnej terapii zachowania i terapii akceptacji i zaangażowania. A za tydzień będziesz mogła poczytać o kolejnych nurtach terapeutycznych.

Warto pamiętać, że bez względu na wybrany nurt (najlepiej dopasowany do Twoich oczekiwań, Twoich trudności oraz chęci sięgania daleko w przeszłość lub przeciwnie), bardzo istotną kwestią przyczyniającą się do zdrowienia jest relacja pacjent – psychoterapeuta. Dlatego tak ważne by po pierwsze trafnie wybrać dla siebie rodzaj psychoterapii, ale także dobrze wybrać psychoterapeutę. Nie wahaj się jednak zmienić psychoterapeuty, jeśli nie czujesz się komfortowo w relacji z nim / nią, coś Cię uwiera i powoduje, że nie jesteś w stanie otworzyć się i pracować efektywnie dla swojego dobra.

A zatem dziś pierwsza część artykułu, a kolejna już za tydzień.

*Jeżeli wolisz posłuchać artykułu, to przejdź na dół, tam znajdziesz wersję audio.

Terapia behawioralna

Koncentruje się na aktualnych problemach klienta, a nie na analizie traumatycznych zdarzeń z przeszłości czy konfliktów wewnętrznych. Zakłada, że zaburzone zachowania są nabywane w procesie uczenia się, podobnie jak niezaburzone. Posiada wachlarz technik, które mają za zadanie oduczać klienta nieprzystosowawczych zachowań. Dobrze sprawdza się w leczeniu fobii i uzależnień.

Jedną z technik terapii behawioralnej jest terapia ekspozycyjna, która ma za zadanie konfrontować klienta (na żywo lub w wyobraźni) z sytuacjami wywołującymi lęk. Może się to odbywać powoli, stopniowo lub w bardziej radykalny sposób.

Inna z technik terapii behawioralnej to terapia awersyjna, w której niepożądane zachowania modyfikuje się za pomocą metody kary. Na przykład w uzależnieniu od alkoholu stosuje się leki, które po jego wypiciu skutkują nudnościami i wymiotami.

W terapii behawioralnej stosuje się także modelowanie, w którym klient uczy się poprzez naśladowanie innej osoby, która przejawia pożądane zachowanie.

Do wygaszania niechcianych zachowań lub wywoływania i podtrzymywania zachowań pożądanych w terapii behawioralnej używa się systematycznego stosowania wzmocnień.

Terapia behawioralna na ogół pozwala osiągnąć pozytywne rezultaty w krótkim czasie, ponieważ zajmuje się konkretnymi symptomami występującymi u klienta.

Terapia poznawcza i poznawczo-behawioralna.

Terapia poznawcza i poznawczo-behawioralna – te dwa terminy są stosowane zamiennie ponieważ łączenie obu tych terapii jest obecnie prawie rutynowe. Ten rodzaj psychoterapii stosuje się przy leczeniu m. in. depresji, zaburzeń odżywiania, zaburzeń lękowych, zaburzeń stresu pourazowego, uzależnień, fobii, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.

W terapii poznawczej na etapie początkowym wiele wagi przykłada się do psychoedukacji klienta, do zapoznania go z modelem poznawczym i z terminologią. Język terapii poznawczej stanowi podstawę porozumienia pomiędzy terapeutą i klientem. (Model poznawczy zakłada, że nasze emocje, zachowania i odczucia w ciele pozostają pod wpływem naszej interpretacji sytuacji i zdarzeń.)

Terapeuta uświadamia klientowi związek pomiędzy jego schematami myślowymi a reakcjami emocjonalnymi. Uczy go rozpoznawać jego myśli automatyczne (słowa i obrazy, które pojawiają się w jego umyśle bezwiednie) i prowadzić zapis treści tych myśli oraz wywołanych przez nie emocji. Kolejno klient uczy się rozpoznawać błędy logiczne własnego myślenia (o błędach myślenia przeczytasz na moim blogu TUTAJ) i kwestionować takie automatyczne myśli oraz formułować myśli alternatywne, które lepiej mu służą.

W toku terapii klient dociera do ujawnienia “podstawowych założeń” i dalej do “przekonań kluczowych”. Przekonania kluczowe to stwierdzenia o charakterze absolutnym, opisujące nas samych, ludzi i świat (np.: jestem niekompetentna, nie zasługuję na miłość).

Kolejno klient poddaje weryfikacji prawdziwość własnych przekonań, formułuje nowe i pracuje nad ich umacnianiem, aby poprawić swój dobrostan.

Terapia poznawcza posiada szeroki wachlarz technik poznawczych oraz włącza do procesu techniki behawioralne.

Na terapii w tym nurcie będziesz notować, pracować samodzielnie w domu poza sesjami, przeprowadzać różne ćwiczenia i eksperymenty, a terapeuta zapewni Ci dużą dawkę psychoedukacji oraz będzie Cię informował o stosowanych technikach pracy, aby dobrać te najbardziej skuteczne dla Ciebie.

Bardzo istotnym elementem w terapii poznawczo-behawioralnej jest relacja klienta i terapeuty oparta na otwartości, ciekawości, zrozumieniu, empatii. To klient jest tutaj ekspertem od swojego wnętrza. Klient także w dużej mierze bierze odpowiedzialność za powodzenie procesu zdrowienia.

Terapia poznawczo-behawioralna jest z założenia terapią krótkoterminową (zależy to w dużej mierze od kwestii związanych z ewentualną refundacją i to raczej w krajach anglosaskich kładzie się nacisk na jej krótkoterminowy charakter), jednak w praktyce bywa często długoterminowa.

Racjonalna terapia zachowania (RTZ)

Rodzajem terapii poznawczo-behawioralnej jest racjonalna terapia zachowania.

W RTZ ludzkie problemy są dzielone na dwie podstawowe grupy – zachowania wyuczone (np. lęki ludzi z fobią) i niewyuczone (np. lęki alkoholików w delirium). Mechanizmy powstawania problemów z obydwu grup są odmienne, chociaż są kontrolowane przez mózg zgodnie z tą samą sekwencją: A – spostrzeżenia, B – dialog wewnętrzny, C – odczucia emocjonalne, D – działania. Odczucia emocjonalne są całkowicie zależne od naszych myśli na temat tego, co spostrzegamy.

Psychoterapeuta przekazuje klientowi wiedzę dotyczącą procesów neuropsychologicznych, które kierują uczeniem się nawyków emocjonalnych i fizycznych. Klient dokonuje wglądu intelektualnego oraz emocjonalnego dzięki wykonywanym ćwiczeniom, pracuje nad przekonaniami i postawami oraz nad wytworzeniem i utrwaleniem nowych nawyków.

Proces terapeutyczny w RTZ zmierza do wypracowania u klienta racjonalnego (czyli optymalnego, zdrowego) myślenia i zachowania (o zdrowym myśleniu przeczytasz TUTAJ); dąży do tego, by klient rozpoznawał oczywiste fakty i w oparciu o nie podejmował decyzje o swoim zachowaniu. Klient pracuje m. in. nad zdrową semantyką (przeczytasz o niej TUTAJ), czyli nad adekwatnymi sposobami opisywania zdarzeń, które mają pomagać stworzyć i utrzymać optymalne zdrowie emocjonalne.

W RTZ także będziesz pisać, robić notatki oraz wykonywać różne ćwiczenia, czytać lektury.

ACT – Terapia akceptacji i zaangażowania (Acceptance and commitment therapy).

ACT to podejście psychoterapeutyczne z tzw. trzeciej fali terapii behawioralnej i poznawczej. Techniki w tej terapii dzielą się na trzy główne kategorie: uważność (ang. mindfulness), akceptacja i życie zgodnie z wartościami. Model ACT został należycie przebadany i ma potwierdzoną skuteczność. Terapia akceptacji i zaangażowania stawia sobie za cel przeprowadzić klienta od stanu cierpienia ku zaangażowaniu w życie, wesprzeć go w pracy nad rozwijaniem elastyczności psychologicznej czyli zdolności swobodnego wybierania z różnorodnych możliwych zachowań – takich, które mu będą służyć i działania w zgodzie z tym, na czym mu w życiu zależy.

Celem ACT nie jest redukcja objawów, ale zapewnienie klientowi jak największej przestrzeni do tego, by mógł żyć w sposób, który on sam uważa za znaczący i wartościowy.

W terapii akceptacji i zaangażowania dużo pracuje się z metaforą, wykonuje ćwiczenia, pracuje nad uważnością. Bardzo istotna w tym procesie jest relacja pomiędzy klientem i psychoterapeutą oparta na zrozumieniu, akceptacji i empatii.

O kolejnych rodzajach psychoterapii przeczytasz w drugiej części artykułu TUTAJ oraz w trzeciej części TUTAJ.

Ufam, że zawarte tutaj informacje okażą się dla Ciebie pomocne.

Jeśli coś wymaga doprecyzowania, to pisz do mnie na adres: kontakt@annajanowska.com

Pozdrawiam

Ania

Bibliografia:

J.N. Butcher, J.M. Hooley, S. Mineka, “Psychologia zaburzeń”, GWP, 2018,

J.S. Beck, “Terapia poznawczo-behawioralna. Podstawy i zagadnienia szczegółowe”, WUJ, 2012,

C.A. Padesky, D. Greenberger, “Umysł ponad nastrojem. Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia”, WUJ, 2017,

M.C. Maultsby jr, “Racjonalna terapia zachowania. Podręcznik terapii poznawczo-behawioralnej”, Wydawnictwo Dominika Księskiego Wulkan, 2013,

S.C. Heyes, S. Smith, “W pułapce myśli. Jak skutecznie poradzić sobie z deresją, stresem i lękiem”, GWP, 2020,

K.G. Wilson, T. DuFrene, “W sieci natrętnych myśli. Jak uwolnić się od besustannej walki z lękiem i niepokojem”, GWP, 2018.